Włosy

Litwa

XX wiek



 

Z wybuchem I wojny światowej wiązano nadzieje, na odzyskanie niepodległości, jednak od 1915 Litwa znalazła się pod okupacją niemiecką. We wrześniu 1917 roku w Wilnie wybrano Radę Litewską tzw. Tarybę. 16 lutego 1918 r. Taryba ogłasza niepodległość i powstanie niepodległej Litwy, w rzeczywistości częściowo uzależnionej od Niemiec, dzień ten jest obchodzony, jako Dzień Odzyskania Niepodległości.

Taryba powołała rząd, przeciw któremu wystąpiła Komunistyczna Partia Litwy, która stworzyła Tymczasowy Rząd Robotniczo-Włościański, a po wkroczeniu na Litwę Armii Czerwonej w następnym roku ogłosiła powstanie Litewsko-Białoruskiej Republiki Socjalistycznej. Już następnego miesiąca wojska Taryby, wspierane przez armię niemiecką, przystąpiły do kontrofensywy, a Wilno zajęło Wojsko Polskie. Ostatecznie władzę nad Litwą przejęła Taryba. Po wybuchu wojny polsko-bolszewickiej Rosjanie zwrócili Litwie Wilno.

W 1920 roku gen. Lucjan Żeligowski, z polecenia naczelnego wodza, Józefa Piłsudskiego, wraz z dywizją litewsko-białoruską złożoną z Polaków pochodzących z Wileńszczyzny, wkracza na Litwę i zajmuje Wilno. Gen. Żeligowski tworzy wówczas Litwę Środkową. Dnia20 lutego 1922 r. Sejm Wileński wydaje deklaracje o połączeniu Litwy Środkowej z Polską.
 23 sierpnia 1939 r. III Rzesza i Związek Radziecki zawarły tajny układ (pakt Ribbentrop-Mołotow), który umieszczał Litwę w niemieckiej strefie wpływów. Po pokonaniu Polski przez Niemcy i Rosję w kampanii wrześniowej, Sowieci oddali zajęte Wilno Litwinom. Ostatecznie ponieważ armie niemieckie znacznie przekroczyły na wschodzie ustaloną linię podziału Polski na Wiśle i Sanie, w ramach rekompensaty Hitler oddał Litwę w rosyjską strefę wpływów Związkowi Radzieckiemu. Dokonując licznych prowokacji granicznych 1940 ZSRR wysunął wobec Litwinów ultimatum, żądając utworzenia baz sowieckich na terytorium republiki. 15 czerwca 1940 150 tysięczna armia radziecka rozpoczęła okupację Litwy. Kilkanaście dni przed wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej, rozpoczęto deportacje 35 tysięcy ludności na Syberię.

Okupacja niemiecka, dawała Litwie stosunkowo dużo wolności i praw. Latem 1944 r. Armia Czerwona wypiera Niemców i przywraca władzę radziecką, z którą do 1952 r. walczą litewskie oddziały partyzanckie. Rządy Stalina przyczyniły się do kolejnych represji i wysiedleń na masową skalę.